16 sierpnia 2023 roku została uchwalona ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem rozwoju rynku finansowego oraz ochrony inwestorów na tym rynku. Przebieg procesu legislacyjnego w tym przypadku był bardzo długotrwały (pierwsza wersja projektu datowana jest na 15 lipca 2021 roku). Ostateczne brzmienie ustawy ingeruje w treść ponad 30 ustaw i wprowadza istotne zmiany dla podmiotów działających na rynku finansowym, stąd ze względu na swój rozbudowany i przekrojowy charakter nowelizacja zyskała miano "warzywniaka".
Jedną z najistotniejszych zmian, która już od samego początku była przedmiotem tej regulacji, jest aktualizacja zasad odnoszących się do outsourcingu bankowego. Obowiązujące jeszcze przepisy nie pozwalają bankom na powierzenie czynności w ramach kolejnych poziomów podoutsourcingu, co jest regulacją bardziej restrykcyjną na tle analogicznych przepisów obowiązujących w innych sektorach rynku finansowego, czy zasad określonych w wytycznych Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego w zakresie outsourcingu (EBA/GL/2019/02). Nowe brzmienie art. 6a prawa bankowego ma dawać jednak bezpośrednią podstawę do wydłużenia łańcucha outsourcingowego – co więcej w nowelizacji wprost wskazano, że dalsze powierzanie czynności może odbywać się na podstawie ogólnej zgody banku.
Z perspektywy outsourcingu należy także zwrócić uwagę na pewną liberalizację zasad w zakresie odpowiedzialności insourcera wobec banku za szkody powstałe po stronie klientów wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy outsourcingowej. Znowelizowany art. 6b prawa bankowego nie będzie już wykluczał ograniczenia odpowiedzialności insourcera (czyli podmiotu, któremu bank powierza wykonanie określonych czynności), niedopuszczalne pozostanie tylko jej wyłączenie.
Dodatkowo przepis ten będzie przewidywał, że w celu zabezpieczenia pokrycia ewentualnych kosztów związanych z wypłatą odszkodowania w tym zakresie, alternatywnie do kontraktowego zapewnienia pełnej odpowiedzialności insourcera za te koszty lub zapewnienia przez bank posiadania odpowiednich funduszy własnych na ich pokrycie, insourcer będzie mógł przedstawić umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, gwarancji ubezpieczeniowej lub gwarancji bankowej. Nowelizacja wprowadza zmiany również w zakresie outsourcingu do podmiotów zagranicznych, zastępując obecny wymóg uzyskania zgody KNF, obowiązkiem notyfikacji organu (w praktyce będzie to proces zbliżony do obecnie funkcjonujących zgłoszeń nabycia czy zbycia akcji banku).
Zmiany jakie „warzywniak” wprowadza w instytucji outsourcingu w prawie bankowym w praktyce powinny przyczynić się do istotnego ułatwienia i zwiększenia efektywności wykorzystywania narzędzi IT w sektorze bankowym.
Wejście w życie „warzywniaka” to także zmiany w przepisach o usługach płatniczych. Ustawodawca zdecydował się tutaj m.in. na doprecyzowanie definicji „jednostki dominującej”, przesądzając wprost, że taki status może posiadać również osoba fizyczna, o ile przysługują jej specjalne uprawnienia wynikające z odrębnych przepisów. Będzie to miało przełożenie m.in. na informacje przekazywane Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) w tzw. oświadczeniach rękojmiowych w ramach postępowań o zezwolenie na prowadzenie działalności w charakterze krajowej instytucji płatniczej.
W odniesieniu do postępowań licencyjnych dla podmiotów ubiegających się o zezwolenie na świadczenie usługi acquiringu, istotne znaczenie będzie miała z kolei zmiana likwidująca udział Prezesa Narodowego Banku Polskiego w tym procesie, co w praktyce może mieć pozytywne oddziaływanie na długość i poziom skomplikowania postępowania.
Istotne zmiany pojawią się także dla małych instytucji płatniczych (MIP), i obejmą przede wszystkim zakaz prowadzenia działalności przewyższającej zaraportowanej do KNF wartości (na podstawie art. 117 ust. 1 pkt. 1 lit. b ustawy) do momentu zakończenia postępowania przed KNF o uzyskanie statusu krajowej instytucji płatniczej. Na końcowym etapie prac legislacyjnych dodano jednak przepis przejściowy, zgodnie z którym nowe wymogi w zakresie ograniczenia transakcyjności wejdą w życie 1 stycznia 2024 roku. Natomiast dla MIP-ów, które przed tą datą złożą wniosek o KIP, a postępowanie nie zostanie zakończone do końca roku, ustawodawca przewidział obowiązek dostosowania transakcyjności do kwoty zaraportowanej w 2023 r. na podstawie art. 117p ust.1 pkt 1 lit. a) ustawy o usługach płatniczych.
Nowelizacja nakłada także nowe obowiązki raportowe na tzw. third party providers (TPP), czyli dostawców świadczących usługi dostępu do informacji o rachunku (AIS) oraz dostawców świadczących usługi inicjowania płatności (PIS). TPP będą miały obowiązek raportować do Narodowego Banku Polskiego informacje obejmujące m.in. liczbę użytkowników danej usługi czy liczbę i wartość transakcji (dla usługi PIS).
Dla podmiotów oferujących zarówno AIS, jak i PIS istotna powinna być również zmiana w zakresie sposobu obliczania minimalnej wartości zabezpieczenia roszczeń użytkowników. Dotychczasowe brzmienie art. 61b ustawy o usługach płatniczych odnosi się bowiem do obowiązku posiadania stosownego zabezpieczenia wyłącznie w odniesieniu do wnioskodawcy zamierzającego świadczyć PIS (dla dostawcy świadczącego jedynie AIS są w tym zakresie odrębne uregulowania). Powodowało to, że podmioty zamierzające świadczyć zarówno PIS, jak i AIS, w kalkulacjach dotyczących zabezpieczenia, uwzględniały wyłącznie dane w zakresie PIS. Po nowelizacji przepis ten obejmie również podmioty zamierzające świadczyć obok PIS, usługę dostępu do informacji o rachunku (co będzie zgodne z unijnym podejściem). Takiej sytuacji nie przewiduje jednak rozporządzenie określające minimalną sumę zabezpieczenia (wydane na podstawie art. 61b ust. 4 ustawy), które powinno zostać dostosowane do nowego stanu prawnego.
Ustawa oczekuje teraz na podpis prezydenta i w dużej części zacznie obowiązywać już w ciągu 30 dni od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw (choć oczywiście są w tym zakresie wyjątki). W odniesieniu do postępowań o uzyskanie zezwolenia na prowadzenie działalności jako krajowa instytucja płatnicza, a także w odniesieniu do postępowań o wpis do rejestru w charakterze małej instytucji płatniczej, „warzywniak” przewiduje, że do postępowań rozpoczętych, a niezakończonych przed jego wejściem w życie, stosowane będą już znowelizowane przepisy (z zastrzeżeniem przepisów dotyczących transakcyjności dla MIP).
