Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają skargi mieszkańców Warszawy, którzy nie są zadowoleni z faktu, że w części nowych parkomatów instalowanych w stolicy nie można wnosić należności za postój auta gotówką. RPO skierował więc do warszawskiego Zarządu Dróg Miejskich pismo z prośbą o stanowisko instytucji w tej sprawie.

Przypomnę, że w sierpniu zeszłego roku rozstrzygnięty został przetarg na obsługę wnoszenia opłat za postój w strefie płatnego parkowania niestrzeżonego, który wygrała firma City Parking Group. Co w pierwszej kolejności odczuli parkujący w Warszawie, jego owocem była zmiana modelu poboru opłat za parkowanie przez aplikacje mobilne, o czym więcej przeczytacie w tekście: Szykują się duże zmiany w płatnościach mobilnych za parkowanie w Warszawie. Lista operatorów aplikacji ma być otwarta.

Przetarg dotyczył jednak także samych maszyn do poboru płatności – przedmiotem zamówienia była również dostawa, montaż oraz pełnienie usługi operatora 1910 parkomatów w warszawskiej strefie. Zamawiający oczekiwał, że w 810 maszynach będzie można zapłacić zarówno bilonem, jak i bezgotówkowo, a pozostałe 1100 parkomatów ma być w pełni bezgotówkowych, przyjmujących płatności kartą (smartfonem, smartwatchem) i Blikiem.

Przeczytajcie także: • Allegro nie może zastrzec nazwy "eBilet"

Instalacja urządzeń tego drugiego typu wywołała niezadowolenie części użytkowników. Problem dotyczyć ma w szczególności Mokotowa, który jest objęty strefą od lutego 2024 r. W skargach skierowanych do RPO parkujący podnoszą, że bezgotówkowe parkomaty pozbawiają kierowców, którzy nie mają karty płatniczej lub dostępu do systemu płatności mobilnych, możliwości korzystania z obszarów strefy, w których umieszczone są maszyny nieprzyjmujące gotówki. W ich ocenie prowadzi to wykluczenia społecznego osób, które nie korzystają z nowoczesnych form płatności. Rzecznik podziela te zastrzeżenia. – Wyposażenie nowego obszaru warszawskiej strefy płatnego parkowania w parkomaty "bezgotówkowe" skutkuje nierównym traktowaniem części kierowców, którzy nie dysponują nowoczesnymi środkami płatniczymi – można przeczytać w piśmie RPO do ZDM.

Rzecznik podkreśla także, że stosownie do postanowień ustawy o NBP znaki pieniężne emitowane przez NBP (czyli banknoty i monety) są prawnymi środkami płatniczymi na obszarze Polski, co przekłada się na to, że istnieje obowiązek przyjmowania ich w zamian za wszelkie świadczenia – publiczne i prywatne.

W tym kontekście trzeba jednak zauważyć, że nawet w ustawie mającej na celu zobligowanie przedsiębiorców do przyjmowania płatności gotówkowych przewidziano pewne wyjątki. Przyjęta w 2021 r. nowelizacja ustawy o usługach płatniczych stanowi, że akceptant nie może odmówić przyjęcia zapłaty od konsumenta znakami pieniężnymi emitowanymi przez NBP, ale przepisu tego nie stosuje się do działalności prowadzonej przez internet, w trakcie imprezy masowej, do jednorazowej transakcji poniżej określonej kwoty, a także – co istotne w tym kontekście – w miejscu prowadzenia działalności bez obecności personelu. Wydaje się zatem, że tak jak i w automatach, maszynach vendigowych czy sklepach bezobsługowych, tak i w parkomatach uzasadnione jest inne podejście do obowiązku przyjmowania gotówki.

Przeczytajcie także: • Siepomaga stworzyło aplikację do przekazywania darowizn

Jednocześnie warto odnotować, że Warszawa w swojej decyzji o instalacji parkomatów bezgotówkowych nie jest wyjątkiem. Zdecydował się na to wcześniej np. Poznań. Miasta wybierają takie rozwiązanie, ponieważ jest to dla nich spora oszczędność. Jak tłumaczy ZDM, parkomaty obsługujące bilon to urządzenia dużo bardziej skomplikowane, a przez to bardziej awaryjne i blisko o połowę droższe. Dodatkowo wymagają istotnie większych nakładów na ich obsługę z uwagi na konieczność regularnego odbierania monet.

Rezygnacji z droższych maszyn sprzyjają trendy dotyczące preferowanych przez kierowców metod wnoszenia płatności. Jak wynika z danych ZDM, jeszcze w 2018 r. gotówka stanowiła 35 proc. wszystkich płatności, a karta 44 proc. W 2023 r. było to już tylko odpowiednio 14 proc. i 39 proc. W 2024 r. ZDM informował zaś, że już większość kierowców, bo aż 53 proc., płaci za parkowanie przy pomocy aplikacji mobilnych, 35 proc. korzysta z kart debetowych, a jedynie 12 proc. wybiera gotówkę.

Przy okazji podpisywania umowy z dostawcą nowych maszyn ZDM zapewniało, że przeanalizowało, jakie są zwyczaje parkujących. Sprawdzono, z których urządzeń wówczas obsługujących strefę korzystają płacący gotówką i to właśnie w tych miejscach zaplanowano postawienie parkomatów nadal przyjmujących bilon. Można się domyślać, że są to przede wszystkim lokalizacje odwiedzane przez turystów, ale też parkomaty przy obiektach, do których przyjeżdża dużo klientów czy interesantów, m.in. przy szpitalach czy urzędach. Przedstawiciele ZDM zadeklarowali, że odpowiedzą na pytania RPO.

Fot. ZDM